Kan lo hre lo a ni

I lo chawr chhuahna khua leh chhungkua hi kan han thlir a, a mak kan ti. In khua chu, "Nazaret-ah thil tha a chhuak ngai em ni?" an lo tih thlawt khawpa mite hmuhsit khua a ni a. I pa chu tualchher mistiri a ni a, i Nu pawh thingtlang nu mawl pangngai ve mai a ni. I Nu leh Pate hi mi naranah pawh naran takzet, ropui leh hausak lama vantlang hnuai lam, chhuan tur thil ropui reng reng kawl lo chhungkua an ni. Chutiang khua leh chhungkua chu Lal meuh pianna awmah tuman kan lo ring ngai lo va. Kan hai ta reng che a nih kha. Kan atnaah min ngaidam ang che - kan retheihna tawmpui turin Chungnungberin hmun tlawm ber i rawn thlang a ni tih kan lo hre lo a ni.

Bethlehemah khan Nazaret nupa mawlmang ve tak te kha zan khawvawt leh thim hnuaiah mangang leh beidawnga siamin an awm a. Thlen in an hnawn tak tlat avangin nang, an rila rah hmasa ber chu ran inah, ranthlengah pian tir i lo ngai ta a nih kha. Kha hmun kha lei leh van Lal chu sawi loh, mihring pangngai pianna awm hi a ni mawlhin kan hre lo! Mahse, kan mitin a hmuh phak lohvah, kan ngaihtuahnain a hriat phak lohvah i chatuan thiltum chu dahin a awm tlat si! Kan fel lohnaah min ngaidam ang che - thihna ata min chhanchhuak a, boralna lak ata min tlan tura lo kal, Chhandamtu i ni tih kan lo hre lo a ni.

I lo pian phata thenkhatin chibai kan buk duh dan che leh kan lo lawm ve dan che chu inthahna leh inrawtna rapthlak hmangin a ni. Kha thil rawva tak kha sim ta mai lovin kan la ching zui ta zel a. I piancham a lo thlenna tur ni tam pawh a awm tawh lo tihah Mumbai khawpui chu rawng taka suasam a ni a, ruang leh thisen darh nuai mai te chu a va rapthlak em! Iraq, DR Congo, Afghanistan... sawisen a ni lo! Keimahni leh keimahni thisen kan inchhuah a, kan inthat a, kan innghaisa tawn a, kan inrikrap tawna, pawisawi lo mi maktaduai tam takte riltam, hlau hlawp leh thlabarin kan siam mek bawk. Kan sualnaah min ngaidam ang che - thim hnuaia thute tana eng, Pathian leh mihring leh thilsiam zawng zawngte inkara remna thlen tura lo kal - Remna Lal i ni tih kan lo hre lo a ni.

I piancham hi chawlh hlimawm tak pakhat, nuam tawl leh hlimhlawp bawlna hunah kan hmang a ni ta ber a. A piancham neitu ber kan hre chang tawh lo che a, retheihna leh lungngaihnain a chim mek kan chhehvela mite lah kan ngaihsak hek lo. Kan duh danin kan nung, kan che, kan awm a ni ta ber a nih hi! Kan khawlohnaah min ngaidam ang che - hmangaiha i rawn pian chhan hringfate lak atang hian thinlung rohlu i duh a ni tih leh December ni 25 a ral ruala ral ve lo tur 'Krismas tak' chu keimahniah thlen tir i duh zawk a ni tih kan lo hre lo a ni.

A ni zawk dawn lo'm ni?

Tunhnai atang khan Mizo thalai, ram danga lehkhazir leh hnathawka awm zingah mahni ram leh hnam zahpui riauna rilru a intuh thar nasa hle niin a lang. Ram changkang zawkah te kan han khawsa a, mi ram intodelh dan te, infrastructure lama kan la phak loh nasat ziate kan han hmu a. Chutih lai chuan kan development sum neih ang angte pawh kan politician leh official ten eiru zo zel niin kan hre bawk si a. Thiamna leh finna lamah mite la tluk lo em ema kan inhriat laiin India rama tribal dinhmun hniamzia te kan hre ve kar bawk si nen… Heng thil infinkhawm hian zahna kawnah min din tir ta ni ngei tur a ni. Hei hian nghawng chi hnih a nei niin a lang.

Pakhatna, a tha zawngin min fuih. Mite finna, thiamna leh hmasawnna kan hmuh leh hriat te hi chonaah ngaiin ram leh hnam tana thawk sauh sauh tura min fuihtuah tamtakin kan hmang mek. Zahpuiawm nia kan hriatna tak hian kan ram siamthat a tulzia min hriat chian tir a, chuti lama thahnemngaihna chu nasa takin min neih tir. Hetianga rilru siam mek hi thalai intellectual ho zingah hian an awm nual. A lawmawm takzet a ni.

Pahnihna, mahni ram leh hnam ngei hmusit a, zahpui a, midang an chak tlatna min neih tir. Ram tana thil tha leh tangkai tih tum chuang lem lo, mahni ram leh chipuite sawichhiat leh zahpui lama ramtang ta kan nei ta nual mai. Mahse hei erawh a chiang viau: kan khawsakna te hi sangin changkang hle mahse, van sanga inbengbel thei khawpa nei nung pawh ni mah i la, Mizo nih zahpuiin Chinese/Japanese/Korean ni te pawhin lo inchhal ngawt thin mah i la Mizo, tribal dik tak kan nih a bang dawn chuang si lo. A hrechiang tu tan chuan choak arawn chang tawn ang maia mite nuihzat mai kan lo ni ang.

Kan ram hi zahpuiawm khawpin a lo chhe ta pawh a ni thei e. A chhiat nasat poh leh mawhphurhna la ngam, a chhe lai siamtha tura feh chhuak ngam pasaltha, hrin man awm fa ramin a mamawhna a zual thin, tih erawh hi chu kan hriat a va tha em! Kan ram hi hmuhsitawma lo awmin a lo hming chhe ta deuh a nih pawhin, “Hawh u, sawichhiat kan nih tawh loh nan i dinthar leh ang u,” kan ti tur a ni zawk dawn lo’m ni?

What's in a name?

What's in a name? That which we call a rose
By any other name would smell as sweet
Shakepeare's Romeo and Juliet (II, ii, 1-2)

Kum 1995 kha Mizoram pawn lama ka khawsak tan ve kum a ni a. Khami kum atang chiah khan ka hming mawi em em mai hi hnamdangte ngaiha a lo mawi loh em em theih si dan ka hre chhuak ta tlat a nih chu! Kan thianpa pakhat Eapen-a hian vawikhat chu chiang fek fawk hian “F**k-a” min han ti pek a. Chuta tang chuan ka hming hi thenkhat chuan an lo ngai zahmawh thei viau dawn a lo ni tih ka ngaihtuah ta a ni.

Thian tam takin min kohna “Mafaka” tih te hlei hlei hian a lo kawk tuihnai lo thei viau mai dawn! Ka han Google chhin a, tawngkam tlahawlh zet mai a lo chhuak nghal nawlh mai. Thil hi uluk a ngai! Ka blog display name, “mafaka” atanga “faka” tih a nih tak daih na chhan pawh hi fimkhur thuhla a ni. Chhiar tur chi a ni bawk a, a buai tawh lo em ang chu maw! Hnamdangho bulah chuan a hnuaia mi ang hian ka inhriattir ta deuh ber a, a hahdamthlak deuh!

Double entendres an tih ang chi hming hi a lo tam khawp mai. Brazilian footballer Argelico Fucks pawh hi a buai ve zauh zauhin ka ring tlat. Eurosport.com in 2001 khan an news title-ah "Argel Fucks off to Benfica” tih an dah a, lar zui tak a ni! Kum 1995-a a hming avang ringawta celebrity-a inhlangkai Canadian pa hming pawh kha Dick Assman a ni a. American Actor Rob Morrow-a fanu hming ve thung chu Tu Morrow a ni!

Hming dangdai tak tak pawh hi a lo tam. Savior God Scientist Allah tih hi kum 2006-a thi ta, Michigan naupang pakhat hming a ni a. Wonderful Terrific Monds III tih hi baseball player pakhat hming a ni bawk. Actor Jason Lee-a fapa hming chu Pilot Inspektor Riesgraf-Lee a ni a, Talula Does The Hula From Hawaii tih hi kum 2008-a a hming thlak tura court a kal, naupang pakhat ‘hming’ thang tak a ni bawk. Born God Supreme Thompson tih te pawh hi hming nep lo tak chu a ni e.

Chawnhu khaw pa Zathata hming te hi “Zakhuma” tihna ve mai tho a ni tih i hriat loh chuan rorum lu deuhvin i hria ang. Lawngtlai tlangval pakhat, rui deuh reng mai, Tlukharsaa pawh saw tluk harsa i ti ve viau mai thei! Chhim tawp lama hnam tenau zawkte khuaah sawn va kal la, put awma i ngaih reng reng loh hming i va hre teuh mai ang! Chutiang hmunah chuan Aisaraia, Phiarhnina, Vanlalnuama, Mahatma Gandhi, Laledenbethlehemi, Mithun, Melody Lalruatmawia tihte chu hming mak a ni lem lo.

Onomastician ni ve lem lo tan pawh peih chuan hming chungchang hi a lo chhui theih dawn fe mai. Hnamtin hian mahni tawng leh hnamze milin mawi leh tha hi kan teh a. Chumi mila midang hming kan han teh hian mawi lo leh fuh lo riau te hian kan hre ta thin a lo ni. Hnam khat zingah rau rau pawh hming mawi leh mawi lo te kan la nei cheu va. Hengte pawh hi a phuahtu rilru thuk taka kan zu tawmpui phak loh vang te a ni fo. Hming chu engpawh lo niin eng tawnga phuah pawh ni se, a putu zawk hi a ni kori tu ber mai chu, ka ti ta.